АдукацыяГісторыя

Мангола-татары - гісторыя захопу зямлі Рускай

Першыя мангола-татарскія нашэсця на Русь пачаліся праз чарнаморскія стэпы ў першай палове XIII стагоддзя. Чынгісхан (Цемучын) меў намер такім чынам пашырыць сваю велізарную дзяржаву, якое да гэтага часу распасціралася ад берагоў Ціхага акіяна да Каспія.

У паўднёвых стэпах ў берагоў Чорнага мора ў той час жылі плямёны полаўцаў. Яны пачалі заклікаць на дапамогу рускіх князёў, матывуючы тым, што калі сёння мангола-татары захопяць зямлю палавецкіх, то заўтра дойдуць і да зямлі Рускай.

З'яўленне новых, дагэтуль невядомых магутных ворагаў, выклікала вялікі страх на Русі. Толькі князі паўднёвых зямель вырашылі дапамагчы полаўцам у выгнанні ворага. Яны выступілі аб'яднаным войскам, але былі цалкам разбітыя падчас бітвы на рацэ Калцы. Мангола-татары таксама раптоўна вырашыў пакінуць рускія землі пасля сваёй перамогі.

У 1227 гаду непераможны Чынгісхан памёр, а свае вялізныя ўладанні папярэдне падзяліў паміж сынамі, вяршэнства над усімі аддаўшы пры гэтым Удегею.

Частка зямлі дасталася і ўнуку Чынгісхана, Батыю. Той вырашыў працягнуць заваявальных палітыку свайго дзеда і пашырыць межы сваіх новых уладанняў.

У 1236 годзе велізарнае войска мангола-татараў на чале з Батыем без працы захапілі сталіцу Волжска-Камская балгар, горад Вялікі Булгарыі, і да 1237 годзе ўшчыльную падышлі да межаў Разанскага княства. Батый адправіў сваіх паслоў да мясцовых князям з патрабаваннем прызнаць яго ўладу і пагадзіцца выплачваць дзесяціну. Тыя горда адказалі: «Усё ваша, калі нас не стане».

Разанскія князі звярнуліся па дапамогу да Уладзімірскі князю. Але тут адбіліся наступствы працяглай раздробненасці і раз'яднанасці Русі. Уладзімірскі князь Юрый Усеваладавіч дапамогу вырашыў не даваць, а рыхтавацца да бітвы і ваяваць самастойна.

Кожнае рускае княства аказвала адчайнае супраціў ворагу, але паасобку яны не змаглі супрацьстаяць арганізаваным войскам Батыя.

Пасля захопу разанскіх зямель, мангола-татары пайшлі на суздальскія. Сталіца княства, горад Уладзімір, быў захоплены і спалены. За ім рушылі ўслед Растоў, Яраслаўль, Масква, Цвер і Суздаль. На гэтай зямлі не засталося ніводнага паселішча, па якім б не прайшлася арда, забіваючы і спальваючы ўсё на сваім шляху. А вялікі князь Юрый Усеваладавіч загінуў у бітве на рацэ Сіці.

За два гады нашэсце мангола-татараў пакарыла ўвесь паўночны ўсход Русі. Найбольш жорсткае супраціў аказалі жыхары невялікага гарадка Казельск. За гэты захопнікі выразалі іх усіх да адзінага, а ад горада пакінулі адны руіны.

Да 1240 годзе войскі Батыя захапілі і паўднёва-заходнія рускія тэрыторыі. Упаў Чарнігаў і Пераслаўль. Узімку 1240 гады адбылося ўзяцце Кіева мангола-татарамі. Русь была ўпакорана.

Наступныя некалькі гадоў арда хадзіла па тэрыторыях Венгрыі, Сілезіі, Маравіі і Польшчы. Але надоўга татары там не ўтрымаліся і адступілі. Крайнімі заходнімі межамі заваёў сталі княства Валынскае і Галіцка.

Пасля гэтага мангола-татары вырашылі спыніцца на паўднёвым захадзе Рускай раўніны і заснавалі там новае ханства - Залатую Арду. Юрыдычна яно падпарадкоўвалася вялікаму мангольскаму хану, але паступова зрабілася незалежнай дзяржавай. Залатая Орда панавала на ўсіх рускіх землях, у Прычарнамор'е, Прыўралья і часткі западносибирских стэпаў.

Татарская хан не адмяніў ўлады рускіх князёў, але ўстаў над яе. Пасля прызнання князямі вярхоўнай улады Орды, яны маглі афіцыйна кіраваць у сваіх княствах, атрымліваючы так званы «ярлык». Батый асабіста разважыў, каму з пакінутых у жывых князёў якое княства аддаць у кіраванне. Улада рускіх князёў над сваім народам пры гэтым толькі ўзмацнілася, паколькі яны цяпер абапіраліся на велізарную знешнюю сілу войскі Залатой Арды.

Усё насельніцтва княстваў было старанна перапісана і абкладзена цяжкай данінай. Першапачаткова яе збор быў даручаны баскака - асаблівым чыноўнікам з Арды. Часам гэтым займаліся паганскай купцы, якія са сваёй уласнай казны выплачвалі неабходны памер даніны, а потым самастойна спаганяецца яе з мясцовага насельніцтва, нажываўся на гэтым.

Паборы, уціску і гвалт неаднаразова выклікалі народныя паўстання супраць татар. Але мясцовыя князі імкнуліся так дамовіцца з Ардой, каб не наклікаць на свой народ паўторнага вынішчэньне. У пачатку XIV стагоддзя татарская ўлада ўсё ж палічыла больш зручным даручыць збор даніны непасрэдна рускіх князёў.

Улада Залатой Арды паступова аслаблялася - моцных кіраўнікоў там ужо не было, а міжусобныя разбору ханаў толькі пагаршалі становішча. У лістападзе 1480 года ў вырашальным сутыкненні пры рацэ Угры войскі рускіх князёў змаглі атрымаць перамогу над мангола-татарскім войскам. У выніку заваёўнікі былі вымушаныя вярнуцца на свае гістарычныя тэрыторыі. Так афіцыйна скончылася шматгадовая мангола-татарскае ярмо, Русь зноў стала вольнай.

Similar articles

 

 

 

 

Trending Now

 

 

 

 

Newest

Copyright © 2018 be.birmiss.com. Theme powered by WordPress.