Што ўяўляе сабой духоўная дзейнасць чалавека? Гэта стваральная актыўнасць людзей, якая накіравана не на зьмену прыроды, навакольнага свету, а на змяненне сацыяльных суб'ектаў, то ёсць іншых людзей. Галоўная рыса, якая вызначае змест і формы духоўнай дзейнасці, - гэта ідэальнасць з'яў, якія адносяцца да духоўных. Чалавек асвойвае старыя і стварае новыя духоўныя каштоўнасці ў сваім гістарычным развіцці.
Гістарычны агляд асноўных відаў духоўнай дзейнасці
Грамадства ўвесь час развіваецца, змяняюцца пакаленні, каштоўнасці, ідэалы. Гэта заканамерны і спарадкаваны працэс. На працягу развіцця чалавецтва існавалі розныя гістарычныя формы духоўнай дзейнасці, асноўнае прызначэнне якіх вызначалася запытамі грамадства на кожным этапе развіцця. Да іх ставяцца наступныя: мараль, рэлігія, навука, мастацтва, філасофія, палітычная ідэалогія, права. Кожны этап станаўлення чалавецтва ў духоўным плане вызначаў змест і формы духоўнай дзейнасці, найбольш адказваюць сітуацыі. Кожная форма важная і не можа быць заменена іншымі, аднак у розныя гістарычныя перыяды на першы план выступала нейкая адна. Як вядома, Сярэднявечча характарызавалася бязмежнай уладай рэлігіі, паколькі Царква кантралявала ўсе сферы жыцця. З 17 стагоддзя сітуацыя некалькі змянілася, рэлігія перастала дыктаваць ўтрыманне і формы духоўнай дзейнасці людзей. Новы час характарызуецца вылучэннем на першы план філасофіі, навукі, палітычнай ідэалогіі. Варта тым не менш адзначыць, што для кожнай краіны гэтыя змены адбываліся па-свойму. Былі ў гісторыі перыяды, калі адзін від духоўнай дзейнасці імкнуўся выцесніць іншы (напрыклад, навука - рэлігію), але гэта не прынесла значных вынікаў. Сёння сродкі масавай інфармацыі прэтэндуюць на званне вядучай формы духоўнай дзейнасці, і гэта не дзіўна. СМІ насаджаюць нормы, каштоўнасці, ідэі пры дапамозе розных каналаў камунікацыі. Зразумела, гэта спрыяла ўзнікненню пэўных праблем, напрыклад ўзмацненню значнасці рынкавых адносін і памяншэння ролі засваення духоўных каштоўнасцей.
Філасофія як спецыфічны выгляд духоўнай дзейнасці
Змест і формы духоўнай дзейнасці вызначаюцца светапоглядам, якое з'яўляецца асновай філасофіі. Чалавек у працэсе свайго жыцця спрабуе спазнаць свет і самога сябе, сутыкаючыся з мноствам экзістэнцыяльных праблем. Філасофія як форма духоўнай дзейнасці даследуе адносіны чалавека і свету, а таксама чалавека з самім сабой. Яна спрыяе фармаванню і засваенню галоўных арыенціраў у жыцці і здабыццю жыццёвых сэнсаў. Філасофія дае чалавеку ўяўленне пра свет, свайго роду сапраўднае веданне пра яго, што служыць асновай светапогляду. У сувязі з гэтым у чалавека фармуюцца пэўныя жыццёвыя прынцыпы і ідэалы, перакананні, каштоўнасныя арыентацыі. Філасофія мае мноства сувязяў з рэчаіснасцю, яна патрабуе ад чалавека выйсці за межы непасрэднага, пачуццёвага пазнання, а таксама адмовіцца ад стэрэатыпнага мыслення.