Навіны і грамадстваНавакольнае асяроддзе

Нагорны Карабах. Гісторыя і сутнасць канфлікту

Нагорным Карабаху называецца рэгіён у Закаўказзе, юрыдычна які з'яўляецца тэрыторыяй Азербайджана. У момант распаду СССР тут паўстала ваеннае сутыкненне, так як армянскія карані мае пераважная большасць жыхароў, якія насяляюць Нагорны Карабах. Сутнасць канфлікту ў тым, што Азербайджан прад'яўляе да гэтай тэрыторыі цалкам абгрунтаваныя патрабаванні, аднак жыхары рэгіёну больш імкнуцца да Арменіі. 12 маяя 1994 года Азербайджанам, Арменіяй і Нагорным Карабаху быў ратыфікаваны пратакол, які ўсталяваў перамір'е, у выніку прывёў да безумоўнага спынення агню ў зоне канфлікту.

Экскурс у гісторыю

Армянскія гістарычныя крыніцы сцвярджаюць, што Арцах (древнеармянское назва) упершыню згадваецца яшчэ ў VIII стагоддзі да н.э. Калі верыць гэтым крыніцам, то Нагорны Карабах з'яўляўся часткай Арменіі яшчэ ў перыяд ранняга Сярэднявечча. У выніку заваявальных войнаў Турцыі і Ірана ў гэтую эпоху значная частка Арменіі перайшла пад кантроль дадзеных краін. Армянскія княства, ці меликства, на той момант якія размяшчаліся на тэрыторыі сучаснага Карабаха, захавалі полунезависимый статус.

Свой пункт гледжання ў гэтым пытанні займае Азербайджан. На думку мясцовых даследчыкаў, Карабах з'яўляецца адным з самых старажытных гістарычных рэгіёнаў іх краіны. Слова «Карабах» па-азербайджанскіх перакладаецца так: «гара» азначае чорны, а «баг» - сад. Ужо ў XVI стагоддзі разам з іншымі правінцыямі Карабах знаходзіўся ў складзе дзяржавы Сефевидов, а пасля стаў незалежным ханствам.

Нагорны Карабах у часы Расійскай Імперыі

У 1805 годзе Карабахская ханства было падпарадкавана Расійскай Імперыі, а ў 1813 па Гюлистанскому мірнай дамове ў склад Расіі ўвайшоў і Нагорны Карабах. Затым, па Туркменчайскому дамове, а таксама пагадненнем, заключаным у горадзе Эдырне, выраблялася перасяленне армян з Турцыі і Ірана і размяшчэнне іх на тэрыторыях Паўночнага Азербайджана, у тым ліку і ў Карабаху. Такім чынам, насельніцтва гэтых зямель мае пераважна армянскае паходжанне.

У складзе СССР

У 1918 году кантроль над Карабахам атрымала толькі што створаная Азербайджанская Дэмакратычная Рэспубліка. Практычна адначасова на гэтую мясцовасць вылучае прэтэнзіі Армянская Рэспубліка, але АДР дадзеныя дамаганні не прызнае. У 1921 году тэрыторыя Нагорнага Карабаха з правамі шырокай аўтаноміі ўключаецца ў склад Азербайджанскай ССР. Яшчэ праз два гады Карабах атрымлівае статус аўтаномнай вобласці (НКАО).

У 1988 годзе Савет дэпутатаў НКАО хадайнічае да ўладаў АзССР і АрмССР рэспублік і прапануе перадаць спрэчную тэрыторыю ў склад Арменіі. Гэтае хадайніцтва не было задаволена, з прычыны чаго па гарадах Нагорна-Карабахскай АТ пракацілася хваля пратэсту. Дэманстрацыі салідарнасці праводзіліся таксама і ў Ерэване.

абвяшчэнне незалежнасці

У пачатку восені 1991 года, калі Савецкі Саюз ужо пачаў развальвацца, у НКАО прымаецца Дэкларацыя, якая абвясціла Нагорна-карабахскай рэспублікі. Прычым акрамя НКАО, у яе склад увайшла частка тэрыторый былой АзССР. Па выніках рэферэндуму, праведзенага 10 снежня таго ж года ў Нагорным Карабаху, больш за 99% насельніцтва рэгіёну прагаласавала за поўную незалежнасць ад Азербайджана.

Цалкам відавочна, што ўладамі Азербайджана дадзены рэферэндум прызнаны не быў, а сам акт абвяшчэння пазначылі як незаконны. Больш за тое, у Баку прынялі рашэнне скасаваць аўтаномію Карабаха, якой ён валодаў у савецкі час. Аднак разбуральны працэс ужо быў запушчаны.

карабахскі канфлікт

За незалежнасць самаабвешчанай рэспублікі ўсталі армянскія атрады, якім паспрабаваў супрацьстаяць Азербайджан. Нагорны Карабах атрымаў падтрымку ад афіцыйнага Ерэвана, а таксама ад нацыянальнай дыяспары ў іншых краінах, таму апалчэння ўдалося адстаяць рэгіён. Зрэшты, уладам Азербайджана ўсё-ткі атрымалася ўсталяваць кантроль над некалькімі раёнамі, якія першапачаткова былі абвешчаныя часткай НКР.

Кожная з супрацьлеглых бакоў прыводзіць сваю статыстыку страт у карабахскага канфлікту. Супаставіўшы гэтыя дадзеныя, можна зрабіць выснову, што за тры гады высвятлення адносін загінула 15-25 тысяч чалавек. Параненых налічана як мінімум 25 тысяч, яшчэ больш за 100 тысяч мірных жыхароў былі вымушаныя пакінуць месца пражывання.

мірнае ўрэгуляванне

Перамовы, у ходзе якіх бакі спрабавалі ўрэгуляваць канфлікт мірным шляхам, пачаліся практычна адразу пасля таго як была абвешчаная незалежная НКР. Напрыклад, 23 верасня 1991 года адбылася сустрэча, на якой прысутнічалі прэзідэнты Азербайджана, Арменіі, а таксама Расіі і Казахстана. Вясною 1992 года АБСЕ была заснаваная група па ўрэгуляванні карабахскага канфлікту.

Нягледзячы на ўсе спробы міжнароднай супольнасці спыніць кровапраліцце, спыніць агонь атрымалася толькі вясной 1994 года. Пятага траўня ў сталіцы Кіргізіі быў падпісаны бішкекскіх пратакол, пасля чаго ўдзельнікі спынілі агонь ужо праз тыдзень.

Бакі канфлікту так і не здолелі дамовіцца з нагоды выніковага статусу Нагорнага Карабаха. Азербайджан патрабуе паважаць яго суверэнітэт і настойвае на захаванні тэрытарыяльнай цэласнасці. Інтарэсы самаабвешчанай рэспублікі абараняе Арменія. Нагорны Карабах выступае за мірнае вырашэнне спрэчных момантаў, пры гэтым улады рэспублікі падкрэсліваюць, што НКР здольная пастаяць за сваю незалежнасць.

Similar articles

 

 

 

 

Trending Now

 

 

 

 

Newest

Copyright © 2018 be.birmiss.com. Theme powered by WordPress.